Nói khó nghe một chút: "Sự thấu hiểu" của giới trẻ thực chất chỉ là ảo tưởng.

Xin được nói thẳng - việc nhiều bạn trẻ tự cho rằng mình "thấu hiểu cuộc đời" thực chất chỉ là hệ quả của việc tiêu thụ quá nhiều thứ được "nhai lại" từ người khác. Hiện tượng này bắt nguồn từ một thực trạng đáng báo động.

🍭Cái bẫy của những "chân lý nhanh"

Các opinion leader (KOL) hiện nay đang làm một việc: dùng những lời lẽ đơn giản nhất để khiến bạn nghĩ rằng mình đã nắm bắt được chân lý, rằng mình "thấu hiểu tất cả". Bản thân cảm giác "thấu hiểu mọi thứ" đã trở thành một điểm kích thích tâm lý. Chỉ khi cung cấp được cảm giác này, các KOL mới thu hút được sự ủng hộ và kiếm được lợi nhuận.

Cảm giác nghĩ rằng mình học được điều gì đó, rằng tầm nhìn của mình được nâng cao, rằng mình "thấu hiểu tất cả" là một thứ cảm xúc khoái chí. Điều này dẫn đến việc các nền tảng tràn ngập những công thức kiểu "một câu nói thay đổi mọi thứ", ngay cả khi tóm tắt phim cũng chỉ gói gọn trong chuyện "chàng trai" và "cô gái".

Vì đa số không có khả năng đọc hiểu nội dung dài, các KOL buộc phải chắt lọc "đạo lý" thành những câu nói súc tích, những bí quyết cô đọng để người xem lập tức cảm thấy mình học được điều gì đó - và thấy khoái chí, từ đó theo dõi và like.

🍭Sự nguy hiểm của những khẳng định tuyệt đối

Vấn đề lớn ở chỗ: một cuốn sách hay, một bộ phim ý nghĩa, một trò chơi thú vị, hay bất kỳ chân lý nào, đều cần được mô tả chi tiết và trải nghiệm thực tế mới thấu hiểu được. Một câu nói không thể nào tóm gọn hết được.

Để đáp ứng kỳ vọng này và khiến khán giả cảm thấy mình thông thái, các KOL buộc phải đưa ra những khẳng định tuyệt đối. Những phát biểu nước đôi sẽ không tạo ra cảm giác "thấu hiểu" đó.

Tôi từng gặp một học sinh cấp hai khẳng định: nhị thức Newton là định lý cơ bản nhất của toán học, có thể giải quyết mọi vấn đề. Em nghĩ mình đã trở thành nhà toán học thực thụ. Nhiều người cũng vậy - họ khao khát tìm kiếm một câu "thần chú" nào đó giúp họ thấu hiểu và thành công trong cuộc sống.

Chẳng hạn những câu như "thế giới này không tồn tại quan hệ tình cảm giữa người với người, mà chỉ có trao đổi lợi ích" - nghe có vẻ hợp lý nhưng thực chất quá cực đoan. Hay quan niệm cho rằng mọi người đều đang "sống mòn", đặc biệt trong hệ thống nhà nước.

🍭Ảo tưởng về sự tỉnh táo

Nhiều bạn trẻ mang theo những câu nói "nhai lại" đó bước vào đời. Họ nghĩ mình tỉnh táo vì những câu nói này được cho là tinh hoa của người đi trước.

Nhưng họ có thực sự tỉnh táo?

Khi tôi viết bài, không ít người bình luận "nội dung dài nhưng ý nghĩa chỉ gói gọn trong một câu", "dài quá không đọc", "nội dung được nhưng cách viết cũ kỹ" - dù đây là Zhihu, một trong số ít nền tảng còn cho phép bài viết dài. Nếu đăng trên Douyin (TikTok), những nội dung này chắc chắn sẽ còn ít người đọc hơn.

Chính vì thế, cảm giác "thấu hiểu" của nhiều bạn trẻ không xuất phát từ việc thực sự am hiểu, mà vì có người muốn họ cảm thấy như vậy.

🍭Giá trị của tư duy độc lập

Điều làm nên giá trị của Zhihu là nền tảng này... không kiếm được tiền. Dù có nhiều lượt like và theo dõi, tôi chưa từng kiếm được đồng nào từ đây. Trong khi đó, các nền tảng như RedNote, Weibo, Douyin (Tiktok) có vô số cách biến lượt xem thành thu nhập.

Chính vì không có tiền, nhiều người dùng Zhihu có thể thoải mái bộc lộ suy nghĩ thực của mình. Tôi đã học hỏi được rất nhiều từ những bậc tiền bối trên này, chứng kiến nhiều cuộc tranh luận tư tưởng, và cũng đang truyền bá một số quan điểm của riêng mình.

Điều thú vị là các câu trả lời trên Zhihu lại thường xuyên được lan truyền rộng rãi khắp các nền tảng khác.

Vì vậy, tôi có thể thẳng thắn nói rằng: những điều tôi viết ra đây đều xuất phát từ trải nghiệm và suy nghĩ cá nhân. Tôi có thể nói vài lời khó nghe, mà không cần phải làm hài lòng bất kỳ ai.

🍭Nhìn nhận biện chứng

Nếu một người nghĩ rằng mình "thấu hiểu tất cả", rất có thể anh ta chỉ đang hiểu mọi thứ một cách hời hợt.

Bạn có thể nói: bản chất của thế giới là trao đổi lợi ích - điều đó đúng. Nhưng không có nghĩa là chỉ cần nhìn thấy lợi ích là đủ. Liệu tất cả những quy tắc xã giao kia chỉ là vô nghĩa? Nếu thế giới chỉ đơn thuần là trao đổi lợi ích, mọi thứ sẽ đơn giản biết bao.

Cái phức tạp nhất chính là lòng người.

Tôi thường nói: không sợ người vì lợi ích cá nhân mà hại người khác, chỉ sợ người hại người khác dù chẳng được lợi gì - đó chính là lòng người. Một kẻ vì lợi ích cá nhân mà làm hại người khác còn có thể lý giải được; đáng sợ hơn là những kẻ làm hại người khác mà chẳng thu được lợi ích gì - họ mới thực sự là kẻ gây rối.

Những người như vậy có nhiều không? Rất nhiều. Chỉ cần bạn sống tốt hơn một chút, đã có thể có kẻ tìm cách hãm hại bạn dù chẳng được lợi lộc gì.

🍭Phương pháp quan trọng hơn kết luận

Tôi từng thảo luận với một người bạn trên Zhihu: "Cảm xúc có được coi là một dạng lợi ích không? Việc bạn làm tôi khó chịu có phải là ảnh hưởng đến lợi ích của tôi không?"

Cuối cùng chúng tôi đồng ý rằng cảm xúc cũng là một dạng lợi ích. Nhưng cùng một sự việc, ảnh hưởng đến cảm xúc mỗi người lại khác nhau - làm sao bạn có thể nắm bắt được?

Đó là lý do vì sao một câu nói không thể giúp thấu hiểu cuộc đời, mà chỉ tạo ra ảo giác về sự thấu hiểu.

Điều quan trọng hơn với mỗi người là học được phương pháp phân tích vấn đề. Bạn còn nhớ phương pháp biện chứng được dạy từ nhỏ? Hay bạn đã chìm đắm vào thứ "một câu tóm tắt cả cuốn sách", "một câu thay đổi cuộc đời"?

Bạn có thể nghe các KOL trên mạng, nhưng sách phải tự đọc, phim phải tự xem. Ngay cả tác giả còn cần cả một cuốn sách để truyền tải thông điệp - làm sao có thể dễ dàng tóm gọn trong một câu?

Học được đạo lý rồi, phải áp dụng vào thực tiễn. Thực tiễn là tiêu chuẩn duy nhất kiểm nghiệm chân lý. Những đạo lý chưa được kiểm chứng qua thực tiễn thường có sai lệch - thậm chí những đạo lý đã được kiểm chứng một hai lần cũng vẫn có thể sai lệch.

Nếu bạn khư khư "thuyết lợi ích", bạn có thể làm tốt một hai việc, nhưng sẽ thất bại ở nhiều việc khác - bạn sẽ còn vấp ngã nhiều.

Cre: on pic